ৰেডিঅৰ আবিষ্কাৰ ইতালীৰ বিজ্ঞানী গুলিয়েলমো মাৰ্কনীয়ে (Guglielmo Marconi) কৰিছিল। তেওঁ ১৮৯৫ চনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে বেতাৰ সংকেত প্ৰেৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল। মাৰ্কনীক ৰেডিঅৰ পিতা হিচাপে জনা যায়, যদিও ৰেডিঅৰ বিকাশত আৰু কিছুমান বিজ্ঞানীয়ে গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল।
ৰেডিঅৰ আৱিষ্কাৰ ইতিহাস জটিল আৰু বহু বিজ্ঞানীৰ চেষ্টাৰ ফল। যদিও ৰেডিঅৰ পিতৃ হিচাপে গুলিয়েলমো মাৰ্কনীক (Guglielmo Marconi) জনা যায়, বহু বিজ্ঞানীয়ে এই যন্ত্ৰৰ বিকাশত অৱদান আগবঢ়াইছিল। বিশেষকৈ, ৰেডিঅৰ আধুনিক অৱস্থা তথা তাৰ বাণিজ্যিক ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰত মাৰ্কনীৰ নামেই সৰ্বাধিক জনাজাত।
গুলিয়েলমো মাৰ্কনীৰ আবিষ্কাৰ
গুলিয়েলমো মাৰ্কনী এজন ইটালীয় বিজ্ঞানী আছিল, আৰু তেওঁ ১৮৯৫ চনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে বেতাৰ সংকেত প্ৰেৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল। তেওঁ ইংলেণ্ড আৰু আমেৰিকাত নিজৰ যন্ত্ৰৰ সফল পৰীক্ষা কৰে। মাৰ্কনীয়ে ১৯০১ চনত আটলাণ্টিক মহাসাগৰৰ দুই পাৰৰ মাজত প্ৰথমবাৰৰ বাবে বেতাৰ সংকেত প্ৰেৰণ কৰে। এই পৰীক্ষাই ৰেডিঅ’ সংকেতৰ বহুদূৰলৈ প্ৰেৰণৰ সামৰ্থ্য প্ৰমাণ কৰিছিল। মাৰ্কনীয়ে নিজৰ আবিষ্কাৰক বাণিজ্যিকীকৰণ কৰে আৰু ৰেডিঅ’ যোগাযোগৰ যুগ আৰম্ভ কৰে।
তেওঁৰ এই সফলতাৰ বাবে, মাৰ্কনীয়ে ১৯০৯ চনত পদার্থবিজ্ঞানৰ ন’বেল বঁটা লাভ কৰে।
ৰেডিঅৰ বিকাশত অন্য বিজ্ঞানীৰ অৱদান
ৰেডিঅৰ আবিষ্কাৰত মাৰ্কনীৰ আগতে আৰু পিছতো বহু বিজ্ঞানীয়ে গুৰুত্বপূর্ণ অৱদান আগবঢ়াইছিল। বিশেষকৈ:
-
জেমছ ক্লাৰ্ক মেক্সৱেল (James Clerk Maxwell): মেক্সৱেল এজন স্কটিছ বিজ্ঞানী আছিল, আৰু তেওঁ ১৮৬০ চনত বৰ্ণনা কৰিছিল যে বিদ্যুৎ আৰু চুম্বকত্বে একেলগে বৈদ্যুতিক তৰংগ বা বেতাৰ তৰংগ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। মেক্সৱেলৰ তত্বই মূলতঃ ৰেডিঅ’ৰ বাবে বিজ্ঞানৰ আধাৰ প্ৰস্তুত কৰিছিল।
-
হেইনৰিচ হৰ্টজ (Heinrich Hertz): ১৮৮০ দশকৰ সময়ত জাৰ্মান বিজ্ঞানী হৰ্টজে মেক্সৱেলৰ তত্বৰ প্ৰমাণ আনে। তেওঁ বেতাৰ তৰংগ প্ৰেৰণ আৰু গ্ৰহণৰ সফল প্ৰয়োগ কৰে, যাৰ ফলত বেতাৰ সংকেতৰ আবিষ্কাৰ হ’ল। এই তৰংগসমূহক হৰ্টজৰ সন্মানত “হাৰ্টজিয়ান তৰংগ” বোলা হয়।
-
নিকোলা টেছলা (Nikola Tesla): টেছলাই বিদ্যুৎৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূর্ণ আবিষ্কাৰ কৰিছিল আৰু ৰেডিঅ’ৰ বিকাশত তেওঁকো অন্যতম পথপ্ৰদৰ্শক হিচাপে গণ্য কৰা হয়। যদিও মাৰ্কনীৰ সৈতে টেছলাৰ বহু বিতৰ্ক আছিল, টেছলাই বেতাৰ সংকেতৰ বাবে বিভিন্ন পৰীক্ষা কৰি মাৰ্কনী আগতীয়া তত্ত্ব আগবঢ়াইছিল।
-
অলিভাৰ লজ (Oliver Lodge): ইংলেণ্ডৰ বিজ্ঞানী লজেও ৰেডিঅ’ সংকেতৰ প্ৰেৰণ আৰু গ্ৰহণৰ তত্ত্বত গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁ ১৮৯৪ চনত ৰেডিঅ’ৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ উপাদান ‘টুনিং’ৰ (tuning) আবিষ্কাৰ কৰিছিল, যাৰ দ্বাৰা এক সংকেতক বাচি লোৱা বা নিৰ্দিষ্ট কৰাটো সহজ হ’ল।
ৰেডিঅ’ৰ বিকাশ আৰু প্ৰযুক্তি
ৰেডিঅ’ৰ বিকাশ মাৰ্কনী আৰু অন্যান্য বিজ্ঞানীৰ দৰেই দ্রুত হ’বলৈ ধৰিলে। মাৰ্কনী ১৯০১ চনত আটলাণ্টিক মহাসাগৰ পাৰ কৰি সফল সংকেত প্ৰেৰণ কৰাৰ পিছত, ৰেডিঅ’ৰ ব্যৱহাৰ যুদ্ধৰ সময়ত গুৰুত্বপূর্ণ যোগাযোগৰ মাধ্যম হিচাপে প্ৰমাণিত হ’ল। প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত ৰেডিঅ’ৰ ব্যৱহাৰৰ বিস্তাৰ হয়, আৰু তাৰ পিছত ই জনসাধাৰণৰ মাজতো জনপ্রিয় মাধ্যমৰ ৰূপ ল’লে।
১৯২০ চনৰ পৰা ৰেডিঅ’ৰ বাণিজ্যিকীকৰণ আৰম্ভ হয়, আৰু বিভিন্ন দেশত ৰেডিঅ’ প্ৰসাৰক কেন্দ্ৰসমূহ স্থাপিত হ’বলৈ ধৰিলে। মাৰ্কনী আৰু অন্যান্য বিজ্ঞানীয়ে প্ৰদৰ্শন কৰা দিশেই এই মাধ্যমৰ বিকাশৰ মূল পথ।
ৰেডিঅ’ এখন বৈপ্লৱিক মাধ্যম, যিয়ে সমগ্ৰ পৃথিৱীৰ যোগাযোগৰ ধাৰণাক সলনি কৰি তুলিলে। মাৰ্কনীক ৰেডিঅ’ৰ পিতৃ হিচাপে গণ্য কৰা হলেও, এই প্ৰযুক্তিৰ বিকাশত মাৰ্কনীৰ লগতে মেক্সৱেল, হৰ্টজ, টেছলা, আৰু লজৰ দৰে বিজ্ঞানীয়ে গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল।