ভাষা হৈছে মানুহৰ ভাব প্ৰকাশৰ প্ৰধান মাধ্যম। ভাষাৰ নিজস্ব কিছুমান বিশেষ বৈশিষ্ট্য আছে যি একে সময়তে ইয়াক অন্যান্য যোগাযোগ ব্যৱস্থাৰ পৰা পৃথক কৰি তুলিছে। তলত ভাষাৰ প্রধান বৈশিষ্ট্য সমূহ উল্লেখ কৰা হৈছে:
১. মানৱীয়তা (Humanity):
ভাষা কেৱল মানুহৰ যোগাযোগৰ মাধ্যম। জন্তু-জানৱৰ বাচনি-ভিত্তিক শব্দ বা সংকেতৰ ব্যৱস্থা ভাষা নহয়।
২. ধ্বনিগত (Phonetic):
ভাষা ধ্বনিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঠিত হয়। এই ধ্বনি স্বৰবৰ্ণ আৰু ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ সমষ্টি।
৩. প্ৰতীকীতা (Symbolic):
ভাষা প্রতীকী। শব্দবোৰ বিশেষ বস্তুৰ বা ভাবৰ প্ৰতীক স্বৰূপে ব্যৱহাৰ হয়। যেনে, “পুষ্প” শব্দে ফুলক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।
৪. জটিল গঠন (Complex Structure):
ভাষাৰ নিজৰ নিজস্ব গঠন আছে। শব্দ, বাক্যাংশ আৰু বাক্যসমূহ বিশেষ নিয়মত গঠিত। ভাষাৰ এই নিয়মসমূহ “ব্যাকৰণ”ৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয়।
৫. উন্নত যোগাযোগ মাধ্যম (Advanced Communication):
ভাষা এটা উন্নত যোগাযোগ মাধ্যম। ই মানুহৰ চিন্তা, অনুভৱ আৰু অভিজ্ঞতা একে সময়তে প্ৰকাশ আৰু সংৰক্ষণ কৰে।
৬. চলমানতা (Dynamic):
ভাষা স্থিৰ নহয়। ই সময়ৰ লগে লগে পৰিৱর্তিত হয়। শব্দৰ অৰ্থ, বানান বা বাক্যৰ গঠন কালানুক্ৰমে সলনি হয়।
৭. সাংস্কৃতিক মুল্য (Cultural Value):
ভাষাই এজন ব্যক্তি বা গোষ্ঠীৰ সংস্কৃতি, পৰম্পৰা আৰু চিন্তাৰ বহিঃপ্ৰকাশ কৰে।
৮. সৃজনশীলতা (Creativity):
ভাষাৰ সাহাৰ্যৰে নতুন শব্দ বা বাক্য গঠন সম্ভৱ। উদাহৰণ স্বৰূপে, সাহিত্য আৰু সংগীতত ভাষাৰ সৃষ্টিশীল ব্যৱহাৰ দেখা যায়।
৯. প্ৰশিক্ষণৰ মাধ্যমে শিকিব পৰা যায় (Learnability):
ভাষা জন্মগত ক্ষমতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে যদিও ই প্ৰশিক্ষণ আৰু অভ্যাসৰ মাধ্যমে শিকিব পৰা যায়।
১০. বিশিষ্ট চিহ্নকীতা (Arbitrariness):
ভাষাত ব্যৱহৃত শব্দ আৰু বস্তুৰ সংযোগ স্বাভাৱিক বা লগিকাল নহয়। উদাহৰণস্বৰূপে, “জল” আৰু “পানি” শব্দ দুটি সেয়া একে বস্তুৰ বাবে বিভিন্ন ভাষাত ব্যৱহৃত হয়।
১১. প্ৰজননক্ষমতা (Productivity):
ভাষা অসীম। কিছুমান নির্দিষ্ট শব্দৰ দ্বাৰা অসংখ্য বাক্য গঠন কৰিব পাৰি।
১২. সংযোগক্ষমতা (Interchangeability):
ভাষা সদায় দুভাগীয়া। একে সময়তে ব্যক্তি শব্দ ক’বও পাৰে আৰু শুনিবও পাৰে।
এই সকলো বৈশিষ্ট্য একেলগে ভাষাক এটি বিশেষ আৰু শক্তিশালী যোগাযোগ মাধ্যম হিচাপে গঢ়ি তুলিছে।