কামাখ্যা মন্দিৰ
কামাখ্যা মন্দিৰ: কামাখ্যা মন্দিৰ (ইংৰাজী: Kamakhya Temple) হৈছে গুৱাহাটীৰ নীলাচল পাহাৰত অৱস্থিত অসমৰ হিন্দু ধৰ্মৰ এক প্ৰাচীন আৰু পবিত্ৰ তীৰ্থস্থান। গোটেই ভাৰতত বিস্তৃত ৫১খন দেৱীপীঠৰ মাজত এই মন্দিৰক গুৰুত্বপূৰ্ণ শক্তি পীঠ হিচাপে গণ্য কৰা হয়। কামাখ্যা দেৱীক কেন্দ্ৰ কৰি নিৰ্মিত এই মন্দিৰ অসমৰ ধর্মীয় তথা সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ এক সুদৃঢ় প্ৰতীক। অসমৰ ভিতৰতে নহয়, সমগ্ৰ দেশৰ ভক্তসকলৰ মাজত এই মন্দিৰৰ এক গভীৰ আধ্যাত্মিক আৰু ঐতিহাসিক মহত্ব আছে।
কামাখ্যা মন্দিৰ ইতিহাসত ৰাজ্যিক আৰু ধৰ্মীয় কেন্দ্ৰ হিচাপে বিশেষ স্থান লাভ কৰিছে। প্ৰাচীন কালৰে পৰা শক্তি উপাসনাৰ মূল কেন্দ্ৰ হিচাপে এই মন্দিৰে অসমীয়া সংস্কৃতি আৰু ঐতিহ্যৰ ওপৰত অগাধ প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰিছে। প্ৰবাদ অনুসৰি, মন্দিৰখনৰ নিৰ্মাণ নৰকাসুৰৰ সময়ত আৰম্ভ হৈছিল, কিন্তু ইতিহাসৰ তথ্যসমূহত কোচ নৃপতি মহাৰাজ বিশ্বসিংহ, তেওঁৰ পুত্ৰ মহাৰাজ নৰনাৰায়ণ, আৰু চিলাৰায়ৰ নাম উল্লেখ কৰা দেখা যায়। এই মন্দিৰৰ বিশেষ অংশ, যি নৃত্য-মণ্ডপ নামেৰে জনাজাত, সেই অংশটো আহোম ৰজা ৰাজেশ্বৰ সিংহৰ দিনত সংযোজন কৰা হৈছিল। ইয়াত আহোম সংস্কৃতিৰ প্ৰতিৰূপস্বৰূপ ‘ড্ৰেগন ঙি ঙাও খাম’ৰ অনুপম ভাস্কৰ্যো দেখা পোৱা যায়।
অসমৰ এই পবিত্ৰ মন্দিৰৰ আধ্যাত্মিকতা, স্থাপত্যৰ অনুপম সৌন্দর্য, আৰু ঐতিহাসিক গুৰুত্বই ইয়াক দেশৰ অন্যতম প্ৰসিদ্ধ তীৰ্থস্থানৰ শ্ৰেণীত স্থান দিয়াৰ উপযুক্ত কৰি তোলে।
ইতিহাস:
কামাখ্যা মন্দিৰৰ নিৰ্মাণ আৰু উত্থানৰ বিষয়ে ইতিহাস আৰু প্ৰবাদসমূহে এক গম্ভীৰ আৰু আকৰ্ষণীয় পটভূমি প্ৰদান কৰিছে। কোচ মহাৰাজ বিশ্বসিংহই মন্দিৰখন গুৱাহাটীৰ নীলাচল পাহাৰত পুনৰ উদ্ধাৰ কৰি নতুনকৈ নিৰ্মাণ কৰিছিল। এই পীঠস্থানৰ আদিকালৰ কথা উল্লেখ কৰি প্ৰবাদত কোৱা হয় যে মন্দিৰখন সৰ্বপ্ৰথম নৰকাসুৰে নিৰ্মাণ কৰিছিল। যোৱা সময়ত এই পবিত্ৰ স্থান মাটিৰ তলত বিলুপ্ত হৈ পৰিছিল আৰু স্থানীয় অধিবাসীসকলে মাটিৰ স্তূপক দেৱস্থান হিচাপে পূজা কৰিছিল।
প্ৰবাদৰ মতে, বিশ্বসিংহ আৰু শিষ্যসিংহ এক নৈশ অভিযানত পথ হেৰুৱাই নীলাচল পাহাৰত উপস্থিত হৈছিল। তাত মাটিৰ এক স্তূপৰ কাষত গছৰ শিপাত বহি থকা এগৰাকী বৃদ্ধাৰ পৰা তেওঁলোকে জানিলে যে এই স্থান দেৱস্থান। বিশ্বসিংহই পূজা আগবঢ়াই তেওঁৰ সৈন্য বাহিনীৰ সৈতে মিলিত হোৱাৰ আশা পূৰণ কৰিলে। তাৰ পিছত, এই স্থানৰ মহত্ত্ব উপলব্ধি কৰি, তেওঁ তাত মন্দিৰ নিৰ্মাণৰ সংকল্প গ্ৰহণ কৰিছিল।
বিশ্বসিংহৰ নেতৃত্বত খননৰ সময়ত পুৰণি মন্দিৰৰ ভগ্নাৱশেষ উদ্ধাৰ হৈছিল। তেওঁ সেই ভগ্নাৱশেষৰ ওপৰত ইটাৰে নতুন মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰে। জনশ্ৰুতি মতে, প্ৰতিটো ইটাত এক ৰতি সোণ প্ৰদান কৰিছিল। ১৫৫৩ চনত মুছলমান সেনাপতি কালাপাহাৰে কামাখ্যা মন্দিৰ ধ্বংস কৰিলে। পিছত বিশ্বসিংহৰ পুত্ৰ মহাৰাজ নৰনাৰায়ণ আৰু তেওঁৰ ভাতৃ চিলাৰায়ে পুনৰ মন্দিৰখন পুনৰ নিৰ্মাণ কৰে।
কালিকা পুৰাণত কামাখ্যা মন্দিৰৰ উৎপত্তি সংক্ৰান্তত এক আখ্যান পোৱা যায়। আখ্যানটোত উল্লেখ আছে যে সতীৰ যোনিভাগ নীলাচল পাহাৰত পৰাৰ ফলত এই পীঠস্থানৰ উৎপত্তি হৈছিল। সতীৰ মৃত্যুৰ পিছত মহাদেৱ শোকত বলিয়া হৈ তেওঁৰ মৃতদেহ কান্ধত তুলি লৈ বিশ্বভ্ৰমণ কৰিছিল। সতীৰ শৰীৰৰ বিভিন্ন অংশ য’ত য’ত পৰিছিল, সেই ঠাইবোৰ পবিত্ৰ দেৱীপীঠ ৰূপে বিকশিত হৈছিল। নীলাচল পাহাৰত সতীৰ যোনিভাগ পৰাত তাত কামাখ্যা মন্দিৰ প্ৰতিষ্ঠা হয়।
প্ৰাগজ্যোতিষাধিপতি নৰকাসুৰক কামাখ্যা দেৱীৰ অনুগত ভক্ত হিচাপে গণ্য কৰা হয়। প্ৰবাদ মতে, তেওঁ দেৱীক বিবাহৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল। দেৱীয়ে এটা শর্ত ৰাখি, একে নিশাত মন্দিৰলৈ শিলৰ খটখটি নিৰ্মাণ কৰিবলৈ ক’লে। নৰকাসুৰে শর্ত পূৰণৰ উপক্ৰম কৰিলে, কিন্তু দেৱীয়ে কুকুৰা ডাকিবলৈ আদেশ দি নিশা শেষ হোৱা বুলি দেখুৱালে। নৰকাসুৰৰ নিৰ্মাণ কৰা মেখেলা উজোৱা নামৰ খটখটিটো আজিও মন্দিৰৰ ওচৰত দেখা যায়।
এই ঘটনা নৰকাসুৰ আৰু দেৱসকলৰ সংঘাতৰ আৰম্ভণি কৰে। কৃষ্ণই নৰকাসুৰক বধ কৰি প্ৰাগজ্যোতিষৰ সিংহাসন ভগদত্তৰ হাতত অৰ্পণ কৰে। কামাখ্যা মন্দিৰৰ এই ইতিহাস আৰু প্ৰবাদসমূহে মন্দিৰটোৰ পবিত্ৰতা, সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য আৰু ধৰ্মীয় গুৰুত্ব অধিক প্ৰগাঢ় কৰে।
কামাখ্যা ধামৰ অম্বুবাচী মেলা
অম্বুবাচী মেলা কামাখ্যা ধামৰ অন্যতম পবিত্ৰ আৰু বিৰল ধৰ্মীয় উৎসৱ। এই মেলা কামাখ্যা দেৱীৰ ঋতুস্ৰাৱৰ সময়ৰ লগত সম্পৰ্কিত আৰু প্ৰতি বছৰে আষাঢ় মাহৰ আৰম্ভণিতে উদযাপন কৰা হয়। অম্বুবাচীৰ প্ৰাৰম্ভত মন্দিৰৰ দুৱাৰ বন্ধ ৰখা হয়, আৰু চতুৰ্থ দিনত মন্দিৰ খোলাৰ পিছতহে ভক্তসকলে দেৱীক দৰ্শন কৰিবলৈ সক্ষম হয়।
এই সময়ছোৱাত দেৱীৰ স্নান, পূজা, আৰু আন ধৰ্মীয় আচার-আচৰণ সম্পন্ন কৰাৰ পিছতহে ভক্তসকলৰ বাবে মন্দিৰৰ দুৱাৰ খোলা হয়। পূব ভাৰতৰ ব্ৰাহ্মণ বিধৱাসকলে এই সময়ছোৱাত ফলাহাৰ গ্ৰহণ কৰি থাকে, আৰু স্থানীয় লোকসকলে সৰ্প ভয় নিবাৰণৰ উদ্দেশ্যে দুগ্ধ পান কৰে। অম্বুবাচীৰ আগত ঘৰৰ কলহত পানী জমা কৰি কলপাতৰ ওপৰত তুলি থোৱা এক সাধাৰণ ৰীতি।
ভক্তৰ সমাগম:
অম্বুবাচী মেলাৰ সময়ত লাখ লাখ ভক্ত, ভাৰতৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ লগতে বিদেশৰ পৰা আহি, কামাখ্যা মন্দিৰত সমবেত হয়। তিনিদিনীয়া এই মেলাত ভক্তসকলে মন্দিৰৰ চৌপাশে থকাৰ সময়ত নাম-কীৰ্তন আৰু ধূপ-দীপ জ্বলাই পূজা কৰে।
ৰক্তবস্ত্ৰৰ গুৰুত্ব:
অম্বুবাচীৰ অন্তত পাণ্ডাসকলে ভক্তসকলক কামাখ্যা দেৱীৰ পবিত্ৰ ৰক্তবস্ত্ৰ বিতৰণ কৰে। এই ৰক্তবস্ত্ৰক অত্যন্ত পৱিত্ৰ বুলি গণ্য কৰা হয়, আৰু ধৰ্মীয় বিশ্বাস অনুসৰি, এই বস্ত্ৰ ধাৰণ কৰিলে অভীষ্ট সিদ্ধি হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। পুৰুষসকলে এই ৰক্তবস্ত্ৰ সোঁহাত বা ডিঙিত, আৰু মহিলাসকলে বাওঁহাত বা ডিঙিত ধাৰণ কৰে। যদিও এই বস্ত্ৰ লৈ শ্মশান বা মৃতকৰ ঘৰলৈ যোৱাটো নিষিদ্ধ।
আন্তৰ্জাতিক সম্প্ৰীতি:
অম্বুবাচী মেলাই বিভিন্ন জাতি, ধৰ্ম, আৰু দেশৰ লোকৰ মাজত সম্প্ৰীতি আৰু সৌভ্ৰাতৃত্ব বৃদ্ধি কৰে। জাতীয় আৰু আন্তৰ্জাতিক পৰ্যায়ত এই উৎসৱৰ গুৰুত্বে কামাখ্যা মন্দিৰক ধৰ্মীয় আৰু সাংস্কৃতিক সম্পৰ্কৰ এক কেন্দ্ৰবিন্দু হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছে।
অম্বুবাচী মেলা মাত্ৰ এক ধৰ্মীয় অনুষ্ঠান নহয়; ই একেতিয়েই পবিত্ৰতা, ঐতিহ্য, আৰু সম্প্ৰীতিৰ এক উজ্জ্বল উদাহৰণ।
কামাখ্যা মন্দিৰৰ পৰম্পৰা আৰু প্ৰবাদ
কামাখ্যা মন্দিৰ, যাক শক্তিপীঠসমূহৰ মাজত এজন বিশেষ গুৰুত্বপূৰ্ণ পীঠ বুলি গণ্য কৰা হয়, বহু পুৰণি প্ৰবাদ আৰু ধৰ্মীয় আখ্যানৰ সৈতে জড়িত। তলত কামাখ্যা মন্দিৰৰ লগত জড়িত কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰবাদ উল্লেখ কৰা হৈছে –
১. শিৱ-সতীৰ মিলনৰ স্থান:
কালিকা পুৰাণ অনুসৰি, কামাখ্যা মন্দিৰ সেই স্থানক চিহ্নিত কৰে য’ত সতীয়ে শিৱৰ সৈতে গোপনে মিলনৰ বাবে অৱকাশ ল’বলৈ গৈছিল। লগতে, এই স্থানত সতীৰ যোনি (প্ৰজনন অংগ আৰু গৰ্ভাশয়) পৰিছিল যেতিয়া মহাদেৱে সতীৰ মৃতদেহ লৈ বিশ্বৰ প্ৰত্যেক স্থান ঘূৰি তাণ্ডৱ নৃত্য কৰিছিল। যদিও এই ঘটনাৰ উল্লেখ দেৱী ভাগৱত পুৰাণত পোৱা নাযায়, তথাপি কামাখ্যা মন্দিৰক শিৱ-সতীৰ ঘটনাৰ লগত জড়িত শক্তিপীঠ হিচাপে গণ্য কৰা হয়।
২. যোগিনী তন্ত্রৰ বৰ্ণনা:
যোগিনী তন্ত্র, যি কালিকা পুৰাণৰ পৰা প্ৰাচীন, এই পুৰাণৰ বৰ্ণনাৰ পৰা কিছু ভিন্ন। এই তন্ত্ৰত কামাখ্যা দেৱীক কালী দেৱীৰ ৰূপত গণ্য কৰা হৈছে আৰু ইয়াত দেৱীৰ যোনিৰ সৃষ্টি-প্ৰতীকত্বৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে। কামাখ্যা মন্দিৰৰ সৃষ্টিৰ লগত যোনি শক্তিৰ সৃষ্টি আৰু প্ৰজননৰ তাৎপৰ্যক উল্লেখ কৰা হৈছে।
৩. কোচবিহাৰৰ ৰাজ পৰিয়ালৰ ওপৰত দেৱীৰ শাপ:
এটা পুৰণি প্ৰবাদত কোৱা হয় যে কামাখ্যা দেৱীয়ে কোচবিহাৰ ৰাজ পৰিয়ালৰ ওপৰত এটা শাপ দিয়ে। এই শাপৰ ফলত কোচবিহাৰৰ ৰাজ পৰিয়ালৰ সদস্যসকলে মন্দিৰলৈ ভ্ৰমণ নকৰে আৰু মন্দিৰৰ কাষেৰে গ’লেও সেয়া পিন্ধাৰে চোৱাৰ পৰা বিৰত থাকে।
এই প্ৰবাদসমূহ কামাখ্যা মন্দিৰৰ পবিত্ৰতা আৰু আধ্যাত্মিক প্ৰভাবত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি মন্দিৰটোক এক ঐতিহাসিক আৰু ধৰ্মীয় স্থান হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছে।